“အေရွ႕ေက်ာင္းသား သူေတာင္းစား၊ လည္ေပၚေက်ာင္းသား အေကာင္းစား၊ ေက်ာက္မီးေသြးမို႔မည္းသကို၊ တုိ႔ေက်ာင္းသားမို႔ ရဲသကို၊ ေဟ့လာေမာင္႐ို႕ ဝါး” ဟု အားရပါးရ ဆူညံစြာေအာ္ဟစ္ေျပးလႊားလာၾကေသာ ကေလးတစ္စုသည္ကား လည္ေပၚဘုန္းႀကီးေက်ာင္းသားကေလးမ်ား ျဖစ္ၾက၏။ ၄င္းတုိ႔၏ ေက်ာဘက္ တင္းခ်လယ္တစ္ကြက္ေလာက္ အကြာတြင္ခ်ည္လံုခ်ည္ကို ပ်ာတာကြင္းသိုင္း၍ သင္တိုင္းအကႌ်ကို ေလ်ာ့ရိေလ်ာ့ရဲဝတ္လ်က္ ေခါင္းငိုက္စိုက္ႏွင့္တစ္လွမ္းခ်င္း လာေနေသာ ေမာင္ခ်စ္သည္ “ဧဝံ ေမသုတံ ဧကံ သမယံ”ဟု တတြတ္တြတ္ရြတ္လ်က္ရွိ၏။ ေဆးတစ္အိုးကၽြမ္းေလာက္အၾကာတြင္ အေရွ႕သို႔ လွမ္းၾကည့္လိုက္ရာ ပန္းပုဆရာႀကီး ဦးေအာင္ခ်ာ၏ ကနားဖ်င္းတဲ၌ ေက်ာင္းသားသူငယ္ခ်င္းမ်ား ဝိုင္းအံုေနသည္ကို ေတြ႔ရေလ၏။ မိမိသည္လည္းအေၾကာင္းကို သိလိုေသာေၾကာင့္ ေျပးသြားတုိးဝင္ၾကည့္႐ႈေလ၏။
ဦးေအာင္ခ်ာသည္ ဆင္စြယ္မင္းသမီး႐ုပ္ကေလးတစ္ခုကို ထုလ်က္ရွိ၏။ ထုလုပ္စျဖစ္၍ ႐ုပ္လံုးေပၚ႐ံုမွ်ပင္ ရွိေသးေသာ္လည္း အ႐ုပ္ကေလးမွာ ႏြဲ႔ေႏွာင္းျဖဴေဖြးခ်စ္စရာကေလးျဖစ္ေပ၏။ အတန္ၾကာေသာအခါ ေမာင္ေထြး၊ ေမာင္ေခြး၊ ဘိုးစ၊ ဘိုးလွ တို႔တစ္စု ထျပန္သြားေလ၏။ ေမာင္ခ်စ္ကား ေျမႀကီးေပၚတြင္ ဒူးေထာက္၍ ကြပ္ပ်စ္ခါးပန္းတြင္ ေမးတင္ၿပီးလွ်င္ အေငးသားၾကည့္လ်က္ပင္ရွိေသး၏။
“ဘႀကီးေအာင္၊ ဒီမင္းသမီး႐ုပ္ကေလးကို ဘယ္သူ႔ေပးဖုိ႔ ထုေနတာလဲ ဟင္” ဟု မ်က္စိကေလး ေပကလပ္လုပ္၍ ေမးေလ၏။ ေဆာက္ပုတ္ႏွင့္ ေဆာက္ကေလးကို အသာခ်၍ ေဆာက္ပံုးထဲတြင္ ေဆးလိပ္တုိစမ္းေနေသာ ဦးေအာင္ခ်ာက “ငါ့တူလိုခ်င္လို႔လား၊ ေငြတစ္က်ပ္ယူခဲ့ရင္ ဘႀကီးေပးမယ္သိလား”ဟု အမွတ္မဲ့ ေျပာလုိက္ေသာအခါ မ်က္ေမွာင္ၾကဳတ္ရင္းေခါင္းကုတ္လ်က္ “ေငြတစ္က်ပ္ဆုိတာ ဘယ္ႏွစ္ျပားလဲ ဘႀကီးေအာင္ရဲ႕”ဟု ေမးျပန္ေလ၏။ ပန္းပုဆရာႀကီးလည္း ေဆးလိပ္ကိုခ်၍ လက္ဝါးႏွစ္ဖက္ကိုေထာင္ျပလ်က္ “ဆယ္ျပား၊ ဆယ္ျပား ေျခာက္ခါ။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ ေလးျပားထည့္။ ေပါင္း ေျခာက္ဆယ္နဲ႔ေလးျပား။ အဲသေလာက္ကိုတစ္က်ပ္ေခၚတယ္၊ ၾကားလား”ဟု ကေလးသူငယ္မ်ားကို ခ်စ္ခင္ေသာဝါသနာရွိသည့္အတိုင္း စိတ္ရွည္လက္ရွည္ ေျခဟန္လက္ဟန္ႏွင့္ ရွင္းလင္းေျပာျပေလ၏။ “ေျခာက္ဆယ့္ေလးျပားေပးရင္ ကၽြန္ေတာ္ ဒီအ႐ုပ္ကေလးကို တစ္ကယ္ပဲရမလား။ ေနာက္ေတာ့မညာနဲ႔ေနာ္ ဘႀကီးေအာင္” ဟု ေျပာရင္း ေသွ်ာင္ဆံၿမိတ္ေလးကို ခ်ာခ်ာလည္ေအာင္ ပတ္ရစ္လ်က္ အိမ္ရွိရာသို႔ ရႊင္လန္းဝမ္းေျမာက္စြာ ခုန္ေပါက္ေျပးလႊားသြားေလ၏။
ေမာင္ခ်စ္သည္ ေန႔လည္ခ်ိန္ ေက်ာင္းတြင္ မုန္႔ဝယ္စားဖို႔ရန္ မိခင္ေပးလိုက္ေသာ တစ္ျပား တစ္ျပားေသာ အသျပာကို မသံုးရက္၊ မစြဲရက္ဘဲ အကႌ် သင္ပုန္းေခါင္းတြင္ အေပါက္ငယ္ေဖာက္၍ စုထားသည္မွာ ေျခာက္ျပားမွ်ရေလ၏။ တစ္ထြာမွ်က်ယ္ေသာ မိမိဝမ္းေခါင္းသမုဒၵရာအတါကမူကကား ေန႔ဆြမ္းစား ကုလားတက္အေခါက္တြင္ ဘုန္းေတာ္ႀကီးဦးေခမာေဝေသာ ငွက္ေပ်ာသီးတစ္လံုးႏွင့္ ေက်နပ္ဖူလံုလ်က္ရွိေလ၏။
ဆင္စြယ္႐ုပ္ကေလးသည္ တစ္ေန႔တစ္ျခား သားနားေက်ာ့ရွင္း၍လာ၏။ သြားကေလးမ်ားေပၚလုမတတ္ရွိေအာင္ ျပံဳးလိုက္ရန္ ဟန္ျပင္ေနေသာအသြင္သည္ အိပ္ေပ်ာ္ေနေသာ ညအခ်ိန္တြင္ပင္လည္း ေမာင္ခ်စ္မ်က္လံုးတြင္းမွမထြက္။ ၾကည့္ရဖန္မ်ားေလ အ႐ုပ္ကေလးမွာ လွလာေလ၊ လိုခ်င္စိတ္ပြားလာေလ ျဖစ္ရကား တစ္ေန႔မွ တစ္ျပားတစ္ျပား စုရသည္ကို အလြန္ဖင့္ေႏွးၾကန္႔ၾကာသည္ဟု သိလာေလ၏။ ပိုက္ဆံရလိုလြန္း၍ ဥပုသ္ေန႔မ်ားကိုပင္ စာသင္ရက္ျဖစ္ပါေစေတာ့ဟု ဆုေတာင္းမိ၏။ တစ္ေပါက္တစ္လမ္း ဘယ္နည္းႏွင့္ ပိုက္ဆံရေအာင္ႀကိဳးစားရပါမည္နည္းဟု ၾကံစည္မိျပန္၏။
ထိုစဥ္အခါက ကမၻာစစ္ႀကီးအတြင္းျဖစ္၍ ေက်ာက္တံအလြန္ရွား၏။ ေမာင္ခ်စ္သည္ အစ္ကိုႀကီးကိုသစ္၏ ေက်ာက္သင္ပုန္းကြဲမ်ားကို ေညာင္ေရအုိးစင္မွယူ၍ ညည့္နက္သန္းေခါင္မေရွာင္ မႈိင္းတလူလူထြက္ေနေသာ ေရနံဆီမီးခြက္ႀကီးကို ထြန္းညႇိလ်က္ ခၽြန္ထက္ေသာ ဖဲထီးသံေခ်ာင္းျဖင့္ ေက်ာက္တံတုိက္ေလ၏။ ေက်ာက္တံေရာင္း၍ ပိုက္ဆံေျခာက္ျပားရ၏။ ေက်ာင္းသားႀကီးဖိုးေတက အႏိုင္က်င့္၍ မေပးဘဲထားေသာ အေႂကြးတစ္ျပားအတြက္ ေတြးမိတိုင္းေဆြးမိ၏။
တစ္ဆယ့္ႏွစ္ျပားမွ်ရလာေသာအခါ အကႌ်သင္ပုန္းေခါင္းမွာ မဆံ့ေတာ့ၿပီျဖစ္၍ႏွစ္ဖက္ပိတ္ ၾကေသာင္းဝါးဆစ္တစ္ဆစ္တြင္ ထိပ္ကအေပါက္ေဖာက္ကာ ေဝလာေခါင္း၊ ေဂ်ာ့ေခါင္း၊ နတ္ဖိုးခြ်န္း စေသာ တံဆိပ္အမ်ိဳးမ်ိဳး ခတ္ႏွိပ္သည့္ ေၾကးျပား ၁၂ ျပားတိတိကို သြင္းေလွာင္ သိုမွီးထားေလ၏။ ႏွစ္ဆန္းတစ္ရက္ေန႔ကေဒြးေလးညိဳ ခ်စ္စႏိုး၍ေပးသည့္ သူငယ္ေဖာ္ေမာင္ေထြးက အလိုက္ႏွစ္ျပားေပး၍ ပိုက္ဆံခ်င္းလဲစဥ္က မလဲရက္ဘဲ တြယ္တာခဲ့သည့္ ထံုးအမွတ္ႏွင့္ေဒါင္းပိုက္ဆံကေလးကိုလည္း ဖ်ာေအာက္မွထုတ္ယူ၍ ေၾကးျပားအေဖာ္မ်ားရွိရာ ေၾကးတိုက္အတြင္းသို႔ သြတ္သြင္းလိုက္ေလ၏။ ေၾကးျပားအေရအတြက္ကိုလည္း ဝါးေၾကာတြင္ စူးျဖင့္ျခစ္၍မွတ္ထားေလ၏။ “ပဲဟင္းခ်က္တဲ့ေန႔က တစ္ျပား၊ ဘႀကီးထူး ကၽြဲေပ်ာက္တဲ့ေန႔ကတစ္ျပား” စသည္ျဖင့္လက္ေခ်ာင္းကေလးမ်ားကိုခ်ိဳးကာခ်ိဳးကာ ပိုက္ဆံစာရင္းတြက္ရသည္မွာ ေန႔စဥ္ႏွင့္အမွ်ျဖစ္၏။ ေရတံေလွ်ာက္ထဲမွာ ထားရရင္ေကာင္းႏိုးႏိုး၊ သေဘၤာၾကမ္းေပၚမွာ ဝွက္ရလွ်င္ လံုႏိုးႏိုးႏွင့္ ပိုက္ဆံဘူးေနရာ က်တ္ေျပာင္းရသည္မွာလည္း အေမာပင္ျဖစ္၏။ အ႐ုပ္ကေလးကိုရလွ်င္ထည့္ထားဖုိ႔ရန္ ထန္းရြက္ဖာေခ်ာကေလးကို အမ်ိဳးမ်ိဳး ျပဳျပင္ဆင္ယင္မြမ္းမံရသည္မွာလည္း မအားပင္ျဖစ္ေလ၏။
ေစ်းသည္ ေဒၚခါဥ၏ ေတာင္းနီထဲ၌ အေငြ႔ေထာင္းေထာင္းႏွင့္ ေကာက္ဦးငခ်ိပ္ေပါင္းကိုျမင္ရေသာအခါ သြားရည္ယိုမိ၏။ သို႔ပါေသာ္လည္း ဝယ္မွရေသာသေရစာတုိ႔ကို သပိတ္ေမွာက္ေလ၏။ သူငယ္ေဖာ္တုိ႔ ဖန္ဒိုးဝယ္၍ ေဂၚလီ႐ိုက္ေသာအခါ ကေလးတုိ႔ဘဝ အမ်ားနည္းတူကစားလိုပါေသာ္လည္း မိမိတြင္ ရွိရင္းစြဲ စည္ပတ္သံေခြအေဟာင္းႀကီးကို ေက်ာင္းဝိုင္းပတ္လည္တြင္ လွည့္ပတ္႐ိုက္လ်က္ တစ္ေယာက္ထီးတည္း ေက်နပ္တင္းတိမ္ရေလေတာ့၏။ သို႔ျဖင့္ တစ္ျပားတုိးလွ်င္ တစ္မ်ိဳးဝမ္းသာလွ်က္ စုေဆာင္းလာခဲ့ရာ ပိုက္ဆံ ၃၆ ျပား ပိုက္မိေသာ ေန႔သို႔ေရာက္ေလသတည္း။
ညေန ၄ နာရီ ေက်ာင္းလႊတ္ေခါင္းေလာင္းသံသည္ ေမာင္ခ်စ္၏ ႏွစ္လံုးေသြးကို ႏိႈးဆြလိုက္ေလ၏။ ဘုရားရွိခိုးဆံုးခါနီး “အာမ” ဟု ဆိုမိလွ်င္ပင္ “ဘေႏၱ” ကို မေစာင့္ႏိုင္ဘဲ ထ၍ေျပးေလရာ အေဆာင့္ကိုရင္ႀကီးတစ္ပါးက အလ်င္လိုရေကာင္းမလားဟူ၍ ထိပ္ကို ေဂါင္ေဂါင္ျမည္ေအာင္ ေခါက္လိုက္၏။ အမႈမထားမိ။ လမ္းတြင္ ခလုတ္တုိက္၍ ေျခမကြဲသြားေသာလလည္းနာရမွန္းမသိ။ ဦးေအာင္ခ်ာ့ ကနားဖ်င္းနားေရာက္ေသာအခါ အတြင္းသို႔ ဝင္သြားေလ၏။ ေဖာ့ဦးထုပ္ကိုဆာင္း ေဘာင္းဘီအျပာဝတ္လ်က္ ကြပ္ပ်စ္ထက္တြင္ အခန္႔သားထိုင္ရင္း မင္းသမီး႐ုပ္ကေလးကို ဘယ္ျပန္ညာျပန္ ပယ္ပယ္နယ္နယ္ ကိုင္တြယ္ၾကည့္႐ႈေနေသာ လူႀကီးတစ္ေယာက္ကိုျမင္မွသာ ကိုယ္ရွိန္သတ္၍ ေျပာေနၾကေသာစကားကို ၾကားမိေလေတာ့၏။
“ဘယ့္ႏွယ့္လဲ ဆရာႀကီးရဲ႕၊ က်ဳပ္ေျပာတဲ့အဖိုးနဲ႔ပဲ ေပးလိုက္မယ္မဟုတ္လား။ ခင္မ်ားတုိ႔အရပ္မွာ ဒီအ႐ုပ္ကေလးနဲ႔တန္တဲ့အိမ္ တစ္အိမ္မွမရွိပါဘူး။ ဝယ္ႏိုင္မယ့္လူလည္း ရွိမွာမဟုတ္ပါဘူး”
“မွန္ပါ။ ဝန္ေထာက္မင္းဖို႔ဆုိရင္ေတာ့ အလကားေတာင္းလည္း ေပးရမွာပါပဲ။ ႏို႔ေပမဲ့ အေခ်ာသတ္ အမႊမ္းတင္ဖုိ႔ ေလးငါးရက္ေလာက္ဆိုင္းေစခ်င္ပါတယ္။ ၿပီးရင္ၿပီးခ်င္း ဝန္ေထာက္မင္းတုိ႔ဆီကို လာၿပီးပို႔ေပးပါ့မယ္”
ထိုမွ် ၾကားရလွ်င္ပင္ ေမာင္ခ်စ္၏ အသည္းႏွလံုး အူသိမ္အူမတုိ႔သည္ ေႂကြက်မတတ္ျဖစ္ေလ၏။ အ႐ုပ္ကေလးကို အတင္းလု၍ ေျပးလိုေသာစိတ္ ေပၚလာေသာ္လည္း ဝန္ေထာက္မင္းဟု ၾကားရ႐ံုမွ်ႏွင့္ပင္ ရင္ဒူးတုန္ေနရေသာ ေမာင္ခ်စ္မွာ အဘယ္သို႔ ဝံ့ရဲပါအံ့နည္း။ ခါးၾကားက ေျခာက္လံုးျပဴးေသနတ္သည္လည္း ေမာင္ခ်စ္၏အၾကံကို သိသည့္အလား ေမာင္ခ်စ္ဆီသို႔ စိမ္းစိမ္းလွည့္၍ ေျခာက္လွန္႔ေမာင္းႏွင္ေလ၏။ ဝဲလာေသာမ်က္ရည္ကို အႏိုင္ႏိုင္ထိန္း၍ မိမိဘက္သို႔ေက်ာင္ခိုင္းေနေသာ ဆင္စြယ္ေဒဝီကေလးကို ေနာက္ဆံုးၾကည့္ၾကည့္လ်က္ ထြက္လာေလ၏။ လမ္းၾကားငယ္တစ္ခုအတြင္းမွ “ဟိုေကာင္ကေလး ညိဳတိုတို တို႔ကိုႀကိဳက္လုိ႔ငို၊ နင္ငိုေပမယ့္အလကား၊ တို႔အေမက မေပးစား”ဟု ထြက္ေပၚလာေသာ ေတးသံသည္ ေတးဆိုသူအားႏွလံုးပြားဖြယ္ပင္ျဖစ္ေသာ္လည္း ေမာင္ခ်စ္၏ ႏွလံုးသားကိုကား ဓါးပါးႏွင့္မႊန္းလိုက္ေလေတာ့သတည္း။
၁၅ ရက္မွ်ၾကာေသာအခါ ေခါင္းထက္တြင္ တဘက္ကိုယ္စီတင္ထားေသာ မိန္းမႀကီတစ္စုႏွင့္ ေယာက်ာ္းႀကီးတစ္ေယာက္တုိ႔ ေမာင္ခ်စ္တုိ႔၏ ေျခာက္ေသြ႔ေသာျခံကေလးအတြင္းသို႔ဝင္သြားသည္ကို ျမင္ရပါသည္။ အိမ္ေရွ႕ေခြးကတက္ကို တက္မိလွ်င္ပင္ တိုင္ဖံုးနား၌ မ်က္ရည္စက္လက္ ဦးဆံဖားလ်ားႏွင့္ ထိုင္ေနေသာ မိန္းမတစ္ဦးသည္ ေယာက်္ားႀကီး၏ ေျခအစံုကိုေျပးဖက္လ်က္ “အမေလး ကိုရင္ေအာင္ရဲ႕၊ ေမာင္ခ်စ္ျဖစ္ပံုေတါကို ျမင္ဝ့ံေသးရဲ႕လားရွင္။ ေမာင္ခ်စ္ေရ၊ အေမ့သားႀကီးရဲ႕ အေမလိုက္ခဲ့မယ္ကြဲ႔ေနာ္။ ဟီး ဟီး” ဟု ဟစ္ေအာ္ေျပာဆိုငိုေႂကြးျမည္တမ္းေလ၏။ ဦးေအာင္ခ်ာလည္း ေမာင္ခ်စ္အေလာင္းနားတြင္ မလႈပ္မယွက္ထိုင္ေနေသာ ေမာင္ခ်စ္ဖခင္အား “ဘယ့္ႏွယ္ျဖစ္ရတာလဲ ေမာင္ဖိုးေငြရဲ႕။ ကိုရင္လည္း ၿမိဳ႕တက္သြားတာဆယ့္ေလးငါးရက္ၾကာသြားလုိ႔ ဘာသတင္းမွ မၾကားမိဘူး။ အခုျပန္ေရာက္ေရာက္ခ်င္းပဲအိမ္မွာ ထိုင္ေတာင္မထိုင္ခဲ့ဘဲ ေျပးလာတာပဲကြဲ႔”ဟု ေျပာေလ၏။ “ကိုရင္ရယ္၊ ဘာေရာဂါရယ္လို႔လဲ မေျပာတတ္ပါဘူး၊ တမႈိင္မႈိင္ တေတြေတြနဲ႔ ထမင္းမစား၊ ဟင္းမစား။ တစ္ခါတေလ သူ႔အေမေကၽြးလို႔ဆန္ျပဳတ္ကေလး တစ္ဇြန္းေလာက္ဝင္သြားေပမဲ့ ခ်က္ခ်င္းအန္ပစ္လိုက္တာပဲ၊ ပေယာဂဆိုလို႔ ဆရာၾသေခၚျပပါလည္း ဘာမွမထူးျခားပါဘူး။ မေန႔ညကေတာ့ သူ႔အေမကိုေခၚၿပီး သူစုထားတဲ့ပိုက္ဆံ ငါးမူးႏွစ္ျပားကို သူ႔ဆရာေတာ္ကိုလႉလိုက္ပါလို႔မွာၿပီးေတာ့ ကိုရင္ေအာင္ကိုေမးတာပဲ။ ၿမိဳ႕သြားတယ္လို႔ေျပာေတာ့ အတန္ၾကာၾကာ ဘာမွ်မေျပာဘဲ ေမာေနၿပီး “ဘႀကီးေအာင္ ညာတယ္” လို႔ မပီတပီေျပာရင္း အသက္ေပ်ာက္သြားတာပဲ” ဟု ေျပာ၍ လံုခ်ည္စျဖင့္ မ်က္ရည္သုတ္ေလ၏။ ဦးေအာင္ခ်ာလည္း စဥ္းစား၍ အေၾကာင္းအရင္းကို ရိပ္မိေသာအခါ မ်က္ႏွာညႇိဳးငယ္၍သြားေလေတာ့သတည္း။
ယခုအခါတြင္ကား ရြာကေလးအေနာက္ဘက္ ႏြားစားက်က္အနီး ထိမ္ပင္ႀကီးေတာင္ယြန္းရွိ သခ်ႋဳင္းကုန္းထက္တြင္ ထီးထီးေသာအုတ္ဂူကေလးတစ္ခုကို ေတြ႔ႏိုင္ပါသည္။ “အခ်စ္ဂူ” ဟူ၍လည္းေကာင္း၊ “ေမာင္ခ်စ္ဂူ” ဟူ၍ လည္းေကာင္း အမည္ႏွစ္မ်ိဳးျဖင့္ ေခၚၾကရာ မည္သည္ကိုအမွန္ဟူ၍ မေျပာႏိုင္ပါ။ ဂူကေလး၏ အေရွ႕မ်က္ႏွာလိုဏ္ေပါက္ေခါင္းေလးထဲတြင္ ကၽြဲေက်ာင္းသား၊ ႏြားေက်ာင္းသားတုိ႔၏လက္ခ်က္ေၾကာင့္ က်ိဳးပဲ့ပ်က္စီးေနေသာ အ႐ုပ္ကေလးတစ္စံုကို ေတြ႔ႏိုင္ပါေသးသည္။ လိုဏ္ဝအဂၤေတတြင္ သြင္းႏွံထားေသာ ေက်ာက္ျပားငယ္ထက္တြင္ကား “လို၍မရေသာ ဆင္းရဲ” ဟု စာတန္းထိုးထားပါသည္။ ကၽြန္ေတာ္၏ ဘုိးေအအား ေမးျမန္းၾကည့္ရာ သံုးႏွစ္ေလာက္က ပ်ံလြန္ေတာ္မူသြားေသာ ေတာထြက္ႀကီး ဦးဣႏၵ၏ လက္ရာျဖစ္သည္ဟု သာမန္မွ်သာသိရပါသတည္း။ ။
မင္းသုဝဏ္
[၁၉၃၁]
